2 Nisan, tüm dünyada otizm konusunda farkındalık yaratarak otizmden kaynaklanan sorunlara çözümler yaratmak amacıyla, 2008 yılında Birleşmiş Milletler tarafından “Dünya Otizm Farkındalık Günü” olarak ilan edildi. Her yıl, “Otizm Farkındalık Ayı” olan Nisan ayı boyunca çeşitli etkinliklerle farkındalık faaliyetleri yürütülmekte, otizmin önemine dikkat çekilmektedir.
Otizm Spektrum Bozukluğu(OSB) Nedir?
“Otizm spektrum bozukluğu, belirtileri erken çocukluk dönemi denilen yaşamın ilk üç yılında ortaya çıkan, genellikle etkilerini ömür boyu sürdüren nörogelişimsel bir bozukluktur. Bireylerin sosyal etkileşim ve iletişim kurma becerilerini olumsuz yönde etkiler ve sınırlı ilgi ve tekrarlanan davranışlara neden olur.
Otizm Spektrum Bozukluğu’nun Nedenleri Nelerdir?
Bugün, otizm spektrum bozukluğuna neyin neden olduğu bilinmemekle birlikte genetik temelli olduğuna ilişkin bulgular vardır. Ancak hangi gen ya da genlerin sorumlu olduğu henüz bilinmemektedir. Çevresel faktörlerin de otizme yol açabildiğine ilişkin görüşler vardır. Hem genetik temellerin hem de çevresel faktörlerin etkileri üzerine çok sayıda araştırma yapılmaktadır. Otizmin çocuk yetiştirme özellikleriyle ya da ailenin ekonomik koşullarıyla hiçbir ilişkisi yoktur; bu nedenle otizm spektrum bozukluğuna her çeşit toplumda, farklı coğrafyalarda, ırkta ve ailede rastlanmaktadır.
Farklı Yaş Gruplarına Yönelik Belirtileri Nelerdir?
Her çocukta farklı belirtiler gözlenmekle birlikte genel çerçevede sosyal-iletişimsel yetersizlikler ve tekrarlayıcı davranışlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
6-9 ay arasında;
- Karşısında konuşanın yüzüne bakmama,
- Göz kontağı kurmama ya da kısa süreli kurma(1-2 sn.),
- Karşısına geçip gülümsediğinizde tepki vermeme,
- İsmiyle seslenildiğinde bakmama,
- Kucağa alınma ya da dokunmaya karşı aşırı tepki veya tepkisizlik,
- Bazı nesnelere/oyuncaklara karşı aşırı ilgi gibi belirtiler gözleniyorsa;
1-3yaş arasında;
- Karşılıklı gülümsemenin olmaması,
- Göz kontağı kurmama ya da kısa süreli bakma(1-2 sn.)
- İstediği nesneyi işaret parmağıyla göstermeme ya da sizin işaret ettiğiniz nesneye bakmama,
- İsmiyle seslendiğinizde bakmama,
- Gecikmiş konuşma, (örn:2 yaşında 2 kelimeden oluşan cümle kuramama)
- Takıntılı ve tekrarlayıcı davranışlar sergileme (el çırpma, dönme, sallanma, parmak ucunda yürüme vb.),
- Dönen nesnelere, ışıklı ve parlak cisimlere ilgi gösterme,
- Oyuncaklarla amacına uygun olarak oynamama (oyun kurmak, -mış gibi yapmak yerine sıraya dizme, döndürme gibi sürekli ve kısıtlı şekillerde oynama),
- Yalnız başına oynamak isteme, yaşıtlarına karşı ilgisizlik,
- Ağrıya karşı duyarsızlık gibi belirtiler gözleniyorsa;
4-5 yaş arasında ise;
- Karşılıklı konuşma başlatma ve sürdürmede (selam verme, kısa süreli sohbet vb.) kısıtlılık,
- Karşısındakinin söylediği kelimelerin aynısını tekrarlama (ekolali) ve ya garip sesler çıkartma,
- Sembolik oyun kurma becerilerinde yetersizlik (sopadan at yapma, evcilik oyunu gibi –mış gibi yapma gerektiren oyunlar oynamama),
- Takıntılı ve tekrarlayıcı davranışlar (el çırpma, dönme, sallanma, parmak ucunda yürüme vb.) sergileme,
- Rutinlere karşı aşırı bağlılık (her gün aynı kıyafeti giymek, aynı yemeği yemek isteme vb.), değişiklere karşı direnç gösterme gibi belirtiler gözleniyorsa; Otizm Spektrum Bozukluğu açısından değerlendirme yapmak gerekmektedir.
Çocuğunuzda OSB Olduğundan Şüpheleniyorsanız Ne Yapmalısınız?
Eğer çocuğunuzun Otizm Spektrum Bozukluğu belirtileri gösterdiğini düşünüyorsanız bu durumu zaman kaybetmeden aile hekiminizle paylaşmalısınız. Aile hekiminiz çocuğunuzu otizmin risk faktörleri bakımından değerlendirebilecek ya da bulunduğunuz yerdeki en yakın Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanına başvurmanız konusunda sizi bilgilendirecektir.
Erken tanı ve müdahale, çocuğunuzun var olan potansiyelinin en yüksek düzeyde değerlendirilmesi ve gelişimsel destek programlarının etkin bir şekilde uygulanabilmesi bakımından oldukça önemlidir! Erken müdahale programları çocuğun ihtiyaçlarına uygun, sürekli ve nitelikli olduğunda toplumsal uyum becerilerinde ve diğer gelişim alanlarında ilerlemeler görülebilmektedir.